Konspekt lekcji historii w klasie I gimnazjum. Klasa I Gimnazjum Dział: Starożytny Rzym
TEMAT: Ustrój republiki rzymskiej.
Cele operacyjne: - zna daty: 753 r.p.n.e., 508 r.pn.e., 27 r.pn.e., 476 r.n.e; -rozumie pojęcie republika; cenzor, kwestor, edyl, pretor, senator, konsul; -charakteryzuje zakres władzy poszczególnych urzędników rzymskich; -porównuje ustrój Aten i Rzymu; -rozumie zasady funkcjonowania republiki rzymskiej;
Umiejętności ponadprzedmiotowe: -współpraca w grupie, -wyszukiwanie, porzadkowanie informacji,
Środki dydaktyczne: podręcznik „Starożytność” wyd. Juka; tekst źródłowy, domino „Urzędnicy rzymscy”
Metody: rozmowa nauczająca, praca z tekstem źródłowym, pogadanka
Tok lekcji
1. Wyjaśnienia pojęcia republika. Rozpisanie pojęcia w formie mapy mentalnej. Republika, rzeczpospolita - forma ustroju państwa, w którym najwyższą władzę sprawuje wybierany na określoną kadencję, w wyborach pośrednich lub bezpośrednich, prezydent lub organ kolegialny. Republika występowała już w starożytności (demokracja ateńska, republika rzymska) i w średniowieczu (miejska republika włoska).
2. Narysowanie taśmy chronologicznej, przedstawiającej okres królestwa, republiki i cesarstwa. a) okres królestwa (753 r. –509 r. p.n.e.) – małe terytorium wokół Rzymu rządzone przez królów, niezadowolenie z rządów króla Tarkwiniusza Pysznego powoduje jego wypędzenie. Był to ostatni król. b) okres republiki (508 –27 r. p.n.e.) – po upadku monarchii rozgorzały walki plebejuszy z patrycjuszami o władzę c) okres cesarstwa: - pryncypat (27 r.p.n.e.- 284 r.n.e) - dominat – (284-476 r.n.e)
3. Uczniowie zostają podzieleni na grupy 4 po 7 osób. Zadaniem każdej z grup jest wyszukanie informacji z tekstu źródłowego na temat danego urzędu republikańskiego. Czas przygotowania 10 minut. Na koniec zadania grupy układają z otrzymanego domina dotyczącego urzędników rzymskich schemat władz w republice rzymskiej. Nauczyciel układa schemat na tablicy by sprawdzić, czy uczniowie poprawnie wykonali pracę.
Tekst źródłowy:
Polibiusz (ok. 200–ok. 118 r. p.n.e.) pochodzi. z Grecji, był jednym z najznakomitszych historyków okresu hellenistycznego. Autor dzieła „Historia” spisanego w 40 księgach. Z jego dzieł korzystali wszyscy późniejsi historycy rzymscy. W taki oto sposób Polibiusz opisuje instytucje ustrojowe republiki:
„Były zatem trzy składniki władzy państwowej, [...] konsulowie, [...] senat, [...] lud, [...].
Otóż konsulowie, póki z legionami nie wyruszą w pole i póki bawią w Rzymie, decydują o wszystkich sprawach publicznych. Bo wszyscy inni urzędnicy, z wyjątkiem trybunów ludowych, są im podwładni i ich słuchają, (...). Prócz tego oni przedkładają do obrad pilne sprawy, w ich też ręku spoczywa całe wykonanie uchwał. Także o wszystkie publiczne spraw, które muszą być załatwiane przez lud, im wypada się troszczyć i zwoływać zgromadzenia ludowe, im stawiać wnioski...Dalej co się tyczy zbrojeń wojennych i w ogóle kierowania wyprawą, to mają oni niemal absolutną władzę. mogą też z pieniędzy publicznych tyle wydawać, ile zechcą.
Jeżeli chodzi o senat, to ma on przede wszystkim władzę nad skarbem publicznym; mianowicie zarządza wszystkimi dochodami i tak samo wydatkami [...]. Tak samo wszelkie popełnione w Italii przestępstwa, które wymagają śledztwa ze strony państwa, jak zdrada, sprzysiężenie, trucicielstwo, skrytobójstwo – są przedmiotem troski senatu. Nadto jeżeli jakiś człowiek prywatny albo miasto w Italii wymaga pojednawczego załatwienia sporu, albo nagany, albo pomocy, albo ochrony [...], jeżeli do kogoś poza Italia należy posłać poselstwo bądź w celu załagodzenia sporów [...], bądź dla przyjęcia ludu w poddaństwo, bądź wreszcie dla wypowiedzenia wojny – tenże senat ma o to staranie. Również jak należy się w każdym wypadku wobec przybyłych do Rzymu poselstw zachować i jaka im dać odpowiedz – wszystkim tym kieruje senat2 [...].
[...] mimo to jednak pozostaje udział. także dla ludu, a pozostaje mu najwa˝niejszy1. Albowiem jedynie lud w państwie rozstrzyga o nagrodzie i karze [... ]. Lud sadzi w takich procesach, w których za przestępstwo grozi znaczna kara pieniężna, a zwłaszcza sadzi tych, którzy piastowali wysokie urzędy; wyrok za śmierci tylko on wydaje [... ]. Dale lud rozdaje urzędy między godnych ludzi, co jest w wolnym państwie najpiękniejsza nagroda za cnoty. Ma on także prawo zatwierdzania ustaw; a co jest najważniejsze, postanawia o pokoju i wojnie. A gdy chodzi o zawarcie sojuszu, zakończenie wojny i układy, lud jest tym, który to wszystko ustala i ratyfikuje, albo też unieważnia.”
4. Zapisanie zwięzłej notatki o urzędnikach i przerysowanie schematu. Wyszukanie brakujących informacji o urzędnikach w podręczniku: pretor, kwestor, cenzor, edyl, trybun ludowy. Notatka: Senat: 300 senatorów, zatwierdza ustawy uchwalone przez Zgromadzenie Ludowe, ustala podatki, reprezentuje państwo za granicą, powołuje i odwołuje dowódców wojskowych, mianuje dykatora Zgromadzenie Ludowe: ustanawia prawo, decyduje o wojnie i pokoju, wybiera urzędników niższych i wyższych; Konsulowie: sprawują nadzór na d armią, finansami i sądownictwem, w chwili zagrożenia jeden z konsulów zostaje dyktatorem, Pretorzy: rozstrzygają spory, 1 między rzymskimi obywatelami, 2 spory cudzoziemców; Cenzorowie: wybierani na 5 lat, ustalają listy senatorów, pilnują przestrzegania zasad obyczajowych, prowadzą spisy ludności Kwestorzy: kontrolują finanse państwa i armii Edylowie: czuwają nad porządkiem w Rzymie, organizują igrzyska i uczty dla ludu Trybun ludowy: broni praw ludu, nietykalni, mieli prawo veta do rozporządzeń urzędników, senatu... 5. Podsumowanie. Analiza podobieństw i różnic w demokracji ateńskiej i rzymskiej.
6. Praca domowa: a) Współczesna Polska jest Rzeczpospolitą, czyli republiką. Uzasadnij słuszność tego twierdzenia. b) Wyjaśnij posługując się encyklopedią pojęcie: -zasada kolegialności.
opracowała Anna Furgał
|